E-learning a standard WCAG - przewodnik po cyfrowej dostępności

Standardy WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) stanowią fundament w tworzeniu materiałów, które są zarówno zrozumiałe, jak i użyteczne dla osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami. To nie tylko kwestia spełnienia wymogów prawnych, ale przede wszystkim wyraz odpowiedzialności społecznej i etycznej, której wręcz nie można ignorować.

W Polsce obowiązuje Ustawa o dostępności cyfrowej, która zobowiązuje podmioty publiczne do przestrzegania standardów WCAG. Dzięki temu kursy e-learningowe stają się coraz bardziej przyjazne i dostępne. To szczególnie istotne w czasach, gdy edukacja online zyskuje na popularności. Wdrożenie tych zasad nie tylko zwiększa zasięg odbiorców, ale również podnosi jakość oraz wartość oferowanych materiałów. To korzyść dla wszystkich.

E-learning i standardy WCAG - dlaczego warto je wdrożyć?

Implementacja tych wytycznych jest ważna dla instytucji edukacyjnych, ale przede wszystkim dla uczących się. Przyjrzyjmy się najważniejszym zaletom wdrożenia standardów WCAG w e-learningu:

• zwiększenie dostępności - osoby z różnorodnymi niepełnosprawnościami mogą w pełni uczestniczyć w procesie nauki,
• spełnienie wymogów prawnych- przestrzeganie Ustawy o dostępności cyfrowej jest obowiązkiem podmiotów publicznych,
• podniesienie jakości materiałów - treści zgodne z WCAG są bardziej przejrzyste i zrozumiałe dla wszystkich użytkowników,
• rozszerzenie grupy odbiorców - dostępność cyfrowa zwiększa zasięg kursów e-learningowych.

Tworzenie platform e-learningowych, które będą dostępne dla użytkowników wymaga uwzględnienia szerokiego spektrum potrzeb. Projektanci muszą wziąć pod uwagę różnorodne wyzwania, z jakimi mierzą się osoby z niepełnosprawnościami wzrokowymi, słuchowymi, ruchowymi czy poznawczymi. Standardy WCAG wspierają projektantów i twórców treści w budowaniu bardziej inkluzywnego środowiska edukacyjnego. Dzięki temu osoby z niepełnosprawnościami mogą w pełni uczestniczyć w procesie nauki.

Wprowadzenie do standardu WCAG

Czym jest standard WCAG i dlaczego jest ważny w e-learningu?

Obecnie obowiązującą wersją standardu jest WCAG 2.1, która wprowadza dodatkowe kryteria, szczególnie istotne dla:

• użytkowników urządzeń mobilnych,
• osób z niepełnosprawnościami poznawczymi,
• osób z różnymi ograniczeniami sensorycznymi.

 

Historia i rozwój standardu WCAG: od wersji 1.0 do 2.2

Początki standardu WCAG sięgają 1999 roku, kiedy to opublikowano wersję WCAG 1.0, zawierającą podstawowe wytyczne dotyczące dostępności treści internetowych. Od tamtej pory standard nieustannie ewoluuje, by lepiej dopasować się do potrzeb użytkowników. Kluczowe etapy rozwoju WCAG to:

Ta ciągła adaptacja standardu WCAG podkreśla jego znaczenie w dostosowywaniu się do rozwijających się technologii i potrzeb użytkowników. Każda kolejna wersja zachowuje kompatybilność wsteczną, co oznacza, że witryna zgodna z nowszą wersją spełnia również wymogi poprzednich wersji. W przygotowaniu znajduje się również WCAG 3.0 (wcześniej znana jako projekt "Silver", którego najnowszy zaktualizowany projekt roboczy został opublikowany 28 maja 2024r.), która ma wprowadzić nowe podejście do oceny dostępności cyfrowej, jednak wciąż pozostaje w fazie rozwoju.

Cztery zasady WCAG w kontekście e-learningu

W e-learningu dostępność to fundament. Cztery zasady WCAG – postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość i solidność – stanowią filary projektowania treści edukacyjnych. Ich głównym celem jest zapewnienie, że każdy, niezależnie od ograniczeń, może korzystać z materiałów edukacyjnych.

Postrzegalność - Jak zapewnić dostępność treści wizualnych i dźwiękowych?

Postrzegalność w e-learningu oznacza dostosowanie treści wizualnych i dźwiękowych do potrzeb osób z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Jak to wygląda w praktyce?

• Dodanie alternatywnych opisów do grafik, co umożliwia osobom niewidomym lub słabowidzącym zrozumienie przekazu wizualnego.
• Zapewnienie odpowiedniego kontrastu treści, co poprawia czytelność tekstów i obrazów, szczególnie dla osób z zaburzeniami widzenia.

Funkcjonalność - Ułatwienia nawigacji i interakcji dla użytkowników

Funkcjonalność w e-learningu to klucz do łatwej nawigacji i interakcji z treściami, niezależnie od urządzenia czy metody obsługi. Co to oznacza w praktyce?

• Platformy powinny umożliwiać pełną obsługę za pomocą klawiatury, co jest nieocenione dla osób z ograniczeniami ruchowymi.
• Elementy interfejsu muszą być intuicyjne i łatwo dostępne, co sprawia, że korzystanie z platform edukacyjnych staje się prostsze dla każdego.

Zrozumiałość - Tworzenie treści łatwych do zrozumienia

Zrozumiałość w e-learningu to tworzenie treści napisanych prostym i klarownym językiem, a także intuicyjnego interfejsu użytkownika. Jak to osiągnąć?

• Unikanie skomplikowanego żargonu i stosowanie przejrzystych instrukcji.
• Tworzenie materiałów, które są przystępne dla osób o różnym poziomie umiejętności i doświadczenia.

Solidność -Kompatybilność z technologiami wspomagającymi

Solidność w e-learningu oznacza, że treści muszą być kompatybilne z różnorodnymi technologiami wspierającymi, takimi jak czytniki ekranu czy lupy ekranowe. Jak to wygląda w praktyce?

• Platformy edukacyjne powinny być projektowane tak, aby działały bezproblemowo z technologiami wspierającymi.
• Treści muszą być testowane pod kątem zgodności z technologiami wspierającymi.

Poziomy zgodności WCAG i ich zastosowanie w e-learningu

W e-learningu poziomy zgodności WCAG obrazują to, w jakim stopniu dany materiał jest przystępny dla osób z niepełnosprawnościami. WCAG dzieli się na trzy poziomy: A, AA i AAA. Każdy z nich definiuje konkretne wymagania, które pomagają twórcom dostosować platformy do potrzeb różnych użytkowników, w tym osób z niepełnosprawnościami. Jakie wyzwania stoją przed twórcami e-learningu w dążeniu do spełnienia najwyższych standardów dostępności? Czy rozwój technologii przyniesie rozwiązania, które ułatwią osiągnięcie poziomu AAA?

Poziom A - podstawowe wymagania dostępności

Poziom A WCAG to w zasadzie fundament dostępności, obejmujący najbardziej podstawowe wymagania. W kontekście e-learningu od spełnienia wymogów tego poziomu zależy to, czy treści będą dostępne dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich ograniczeń. Jednym z głównych wymagań na tym poziomie jest zapewnienie tekstowych alternatyw dla treści nietekstowych, co umożliwia osobom z niepełnosprawnościami wzrokowymi korzystanie z czytników ekranu do zrozumienia treści wizualnych. Spełnienie wymagań poziomu A to pierwszy krok w kierunku tworzenia bardziej dostępnych platform e-learningowych. Choć jest to minimalny standard, jego znaczenie jest ogromne.

Poziom AA - zalecany standard dla platform e-learningowych

Poziom AA WCAG to standard, który powinien być celem dla większości stron internetowych - w tym platform e-learningowych. Obejmuje on dodatkowe wymagania, które zwiększają dostępność i użyteczność treści. W kontekście e-learningu spełnienie tego poziomu oznacza, że platforma uwzględnia potrzeby użytkowników z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Na przykład, poziom AA wymaga odpowiedniego kontrastu tekstu, co ułatwia czytanie osobom z zaburzeniami widzenia. Platformy e-learningowe, które spełniają wymagania poziomu AA, są bardziej inkluzywne i lepiej odpowiadają na potrzeby różnorodnych użytkowników. Dążenie do tego standardu to nie tylko najlepsza praktyka, ale często także wymóg prawny w wielu krajach.

Poziom AAA - najwyższy poziom zgodności

Poziom AAA WCAG to najbardziej zaawansowany standard dostępności, który obejmuje szczegółowe i rygorystyczne wymagania. W kontekście e-learningu osiągnięcie tego poziomu może być wyzwaniem, bo wymaga spełnienia bardzo specyficznych kryteriów. Mimo że nie jest to wymóg prawny, dążenie do poziomu AAA może znacząco zwiększyć dostępność treści, szczególnie dla użytkowników z najbardziej złożonymi potrzebami. Ze względu na restrykcyjność wymagań poziomu AAA, pełne wdrożenie tego standardu nie zawsze jest możliwe. Jednak warto dążyć do tego standardu tam, gdzie to możliwe, by zwiększyć inkluzywność i dostępność treści.

Wdrożenie standardu WCAG w e-learningu

Implementacja standardu WCAG w systemach e-learningowych to złożony proces wymagający systematycznego podejścia i uwagi na wielu poziomach. Przekształcenie istniejących materiałów szkoleniowych i dostosowanie interfejsu platformy edukacyjnej do wymogów dostępności stanowi wyzwanie zarówno techniczne, jak i organizacyjne. Choć początkowy etap wdrożenia może wydawać się przytłaczający, odpowiednie zaplanowanie działań i skupienie się na odpowiednich elementach pozwala na sprawne przeprowadzenie całego procesu. A rozwiązaniem, które pozwala przejść ten proces najmniej bezboleśnie, jest powierzenie tego zadania profesjonalistom, którzy nie tylko ułożą cały proces, ale zajmą się również jego wykonaniem.

Przykłady narzędzi wspierających zgodność z WCAG

Na rynku są już narzędzia, które odgrywają niebagatelną rolę w zapewnianiu zgodności z WCAG w e-learningu. Oto kilka przykładów:

• Articulate Storyline - to zaawansowane oprogramowanie do tworzenia szkoleń e-learningowych, które oferuje szereg funkcji wspierających realizację wymogów WCAG. Umożliwia między innymi:

  • dodawanie tekstów alternatywnych (alt text) do obrazów i grafik,

  • tworzenie przejrzystej i logicznej struktury nawigacji,
  • ustawianie odpowiedniego kontrastu kolorystycznego,
  • wsparcie dla nawigacji za pomocą klawiatury,
  • generowanie napisów do filmów i prezentacji,
  • możliwość tworzenia spersonalizowanych ustawień dostępności
• ReadSpeaker - jest rozwiązaniem technologicznym, który pozwala dokonać zamiany tekstu na mowę.
• Lighthouse (narzędzie Google Chrome) - pomaga w audycie stron internetowych i aplikacji pod kątem dostępności, wskazując obszary, które wymagają poprawy.
• WAVE (Web Accessibility Evaluation Tool) - również analizuje strony internetowe pod kątem zgodności z WCAG i prezentuje wyniki w przejrzysty sposób.

Testowanie treści e-learningowych pod kątem zgodności z WCAG

Regularne testowanie treści e-learningowych pod kątem zgodności z WCAG to absolutna konieczność, jeśli chcemy zapewnić ich pełną dostępność. Proces ten obejmuje:

1. Szczegółową analizę treści pod kątem spełniania określonych kryteriów dostępności.
2. Identyfikację i usuwanie barier, które mogłyby utrudniać korzystanie z materiałów edukacyjnych osobom z niepełnosprawnościami.
3. Systematyczne aktualizowanie treści zgodnie z najnowszymi standardami WCAG.

Regulacje prawne dotyczące dostępności cyfrowej

Zarówno w Polsce, jak i w całej Unii Europejskiej, wprowadzono przepisy mające na celu zapewnienie, że każdy – niezależnie od swoich możliwości – może swobodnie korzystać z zasobów internetowych. Szczególne znaczenie te regulacje zyskują w sektorze e-learningu, który musi sprostać nowym wymogom, aby zagwarantować równość w dostępie do edukacji.

Ustawa o dostępności cyfrowej w Polsce i jej wpływ na e-learning

W Polsce Ustawa o dostępności cyfrowej, uchwalona w 2019 roku, zobowiązuje podmioty publiczne do przestrzegania standardu WCAG 2.1. Co to oznacza dla sektora e-learningu? Wszystkie platformy edukacyjne muszą być dostosowane do potrzeb osób z różnorodnymi niepełnosprawnościami. Ustawa podkreśla:

 

• obowiązek dostosowania platform - wszystkie platformy edukacyjne muszą spełniać standard WCAG 2.1.,
• inwestycje w technologie - instytucje edukacyjne muszą wdrażać narzędzia zgodne z wymaganiami dostępności,
• wsparcie równości - dostosowanie platform wspiera budowę bardziej sprawiedliwego społeczeństwa,
• perspektywę przyszłości - możliwość rozwoju nowych technologii, które jeszcze bardziej ułatwią wdrażanie standardów.

Nie tylko z obowiązku, ale przede wszystkim ze zrozumienia potrzeby zapewniania inkluzywnej formy edukacji, nasza platforma Ideo E-learning również spełnia standardy WCAG 2.1. Dzięki temu nauka online staje się bardziej dostępna, umożliwiając pełne uczestnictwo w procesie edukacyjnym osobom, które wcześniej mogły napotykać bariery w dostępie do treści.

European Accessibility Act (EAA) i wymogi dla platform e-learningowych do 2025 roku

Na poziomie europejskim European Accessibility Act (EAA) wprowadza jeszcze bardziej zaawansowane wymagania dotyczące dostępności cyfrowej. Do 2025 roku wszystkie strony internetowe i aplikacje, w tym platformy e-learningowe, będą musiały spełniać standardy WCAG 2.2. To oznacza, że sektor edukacyjny stoi przed poważnym wyzwaniem – koniecznością wprowadzenia istotnych zmian, które zagwarantują dostępność treści edukacyjnych dla każdego, niezależnie od jego zdolności.

Co przyniesie WCAG 2.2 dla e-learningu?

Nowa wersja WCAG 2.2 wprowadza kluczowe zmiany, które uwzględniają potrzeby użytkowników urządzeń mobilnych oraz osób z niepełnosprawnościami poznawczymi. To odpowiedź na rosnące oczekiwania wobec bardziej przyjaznych i dostępnych platform e-learningowych. Wśród najważniejszych ulepszeń znajdują się:

• uproszczenie nawigacji,
• lepsza interakcja – dostosowanie elementów interfejsu do potrzeb użytkowników z ograniczeniami poznawczymi,
• większa inkluzywność.

Praktyczne wskazówki dla twórców e-learningu

Twórcy kursów online powinni zadbać o to, aby ich materiały były dostępne dla wszystkich, kierując się wytycznymi WCAG. Te standardy nie tylko ułatwiają korzystanie z treści osobom z różnymi ograniczeniami, ale również promują równość w dostępie do wiedzy. Praktyczne wskazówki mogą okazać się nieocenionym wsparciem dla tych, którzy chcą, aby ich platformy były otwarte na potrzeby szerokiego grona odbiorców.

Jak tworzyć dostępne treści multimedialne - audiodeskrypcja, napisy rozszerzone, kontrast treści

To elementy, które warto uwzględnić:

• audiodeskrypcja - umożliwia osobom niewidomym lepsze zrozumienie treści wizualnych poprzez szczegółowe opisy dźwiękowe;
• napisy rozszerzone - uwzględniają dźwięki tła, emocje w głosie i inne istotne elementy, co czyni je nieocenionymi dla osób niesłyszących;
• kontrast treści - poprawia czytelność dla osób z zaburzeniami widzenia, zapewniając lepsze doświadczenie wizualne.

Dostosowanie treści do osób z różnymi niepełnosprawnościami

Twórcy e-learningu powinni również uwzględniać różnorodne potrzeby, takie jak:

• prosty i intuicyjny interfejs -szczególnie ważny dla osób z ograniczeniami ruchowymi,
• alternatywne formaty treści - przydatne dla osób z niepełnosprawnościami poznawczymi, np. teksty uproszczone lub materiały wideo z napisami.

Tworzenie deklaracji dostępności dla platform e-learningowych

Przygotowanie deklaracji dostępności to wyraz zaangażowania w budowanie zaufania i spełnianie wymogów prawnych. Taki dokument powinien zawierać:

• szczegółowy opis działań - informacje o tym, jak platforma spełnia standardy dostępności,
• plany na przyszłość - kroki, które zostaną podjęte w celu dalszego rozwoju dostępności,
• przykłady wdrożonych rozwiązań - konkretne przykłady działań, które już zostały zrealizowane.

Deklaracja dostępności nie tylko pomaga w realizacji obowiązków prawnych, ale również pokazuje, że twórcy platform dbają o potrzeby wszystkich użytkowników. Wszystko to sprawia, że użytkownicy czują się docenieni i zrozumiani. Dzięki takim rozwiązaniom platformy edukacyjne stają się bardziej otwarte i przyjazne dla wszystkich użytkowników. Kto wie, może przyszłość e-learningu przyniesie jeszcze bardziej zaawansowane technologie, które uczynią treści dostępne dla każdego, bez wyjątku?

Przyszłość e-learningu a dostępność cyfrowa

 

Rozwój technologii i sztucznej inteligencji otwiera przed nami nowe możliwości w zakresie dostępności cyfrowej. Współczesne rozwiązania AI potrafią w czasie rzeczywistym generować napisy do materiałów wideo, tworzyć opisy alternatywne obrazów czy nawet dostosowywać treści do indywidualnych potrzeb użytkowników. Te innowacje sprawiają, że przyszłość e-learningu rysuje się jako przestrzeń prawdziwie demokratyczna i dostępna dla wszystkich.

Wyzwaniem pozostaje jednak kompleksowe wdrożenie tych rozwiązań na szeroką skalę. Wymaga to nie tylko nakładów finansowych, ale przede wszystkim zmiany myślenia o projektowaniu platform edukacyjnych. Zasada "projektowania uniwersalnego" powinna być fundamentem każdego nowego projektu, a nie dodatkiem implementowanym na późniejszym etapie.

 

Eksperci przewidują, że w najbliższej dekadzie zobaczymy prawdziwą rewolucję w sposobie, w jaki tworzymy i dostarczamy treści edukacyjne. Personalizacja oparta na AI, interfejsy sterowane głosem, rzeczywistość rozszerzona (AR) i wirtualna (VR) - wszystkie te technologie mają potencjał, by uczynić edukację bardziej dostępną i angażującą dla każdego uczestnika procesu nauczania. Istotną rolę w tej transformacji odgrywają również regulacje prawne i standardy międzynarodowe. Coraz więcej krajów wprowadza przepisy wymuszające dostosowanie platform cyfrowych do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. Podkreślając jeszcze raz - to nie tylko obowiązek prawny, ale przede wszystkim szansa na stworzenie bardziej sprawiedliwego systemu edukacji (!).

Firmy i instytucje edukacyjne, które już teraz inwestują w dostępność cyfrową, zyskują nie tylko przewagę konkurencyjną, ale także budują pozytywny wizerunek organizacji odpowiedzialnej społecznie. Różnorodność i inkluzywność stają się coraz ważniejszymi wartościami, więc takie podejście może zadecydować o sukcesie lub porażce danej platformy edukacyjnej. Pamiętajmy, że edukacja dostępna dla wszystkich, to fundament zrównoważonego rozwoju i postępu społecznego.

Czy zatem jesteśmy gotowi na te zmiany? Może nie w pełni, ale każdy krok w kierunku większej dostępności przybliża nas do momentu, w którym edukacja jest prawdziwie demokratyczna i dostępna dla każdego, niezależnie od jego indywidualnych ograniczeń czy potrzeb.

Podsumowanie

Inwestowanie w dostępność e-learningu to znacznie więcej niż tylko spełnianie formalnych wymogów. To prawdziwa zmiana, która przynosi korzyści zarówno użytkownikom, jak i organizacjom. Dla osób z niepełnosprawnościami dostępność oznacza coś więcej niż możliwość korzystania z materiałów edukacyjnych. To szansa na równy start – w edukacji, w pracy, w życiu. To możliwość rozwijania swoich umiejętności, realizowania zawodowych ambicji i poczucia niezależności. A przecież każdy z nas zasługuje na takie możliwości, prawda?

Z punktu widzenia organizacji dostępność e-learningu to nie tylko prawny obowiązek. To przede wszystkim inwestycja, która przynosi wymierne korzyści. Platformy dostosowane do potrzeb wszystkich użytkowników przyciągają szersze grono odbiorców, co naturalnie przekłada się na większe zyski. Ale to nie wszystko. Budowanie pozytywnego wizerunku i pokazanie, że firma dba o odpowiedzialność społeczną, wzmacnia jej pozycję jako lidera w branży edukacyjnej. To trochę jak powiedzenie: „Robisz coś dobrego, a przy okazji zyskujesz.” Brzmi jak sytuacja, w której wszyscy wygrywają.

Nie zapominajmy również o innowacjach. Wdrażanie nowoczesnych technologii i narzędzi wspierających dostępność otwiera drzwi do tworzenia jeszcze bardziej zaawansowanych i efektywnych platform edukacyjnych. A kto wie, jakie niesamowite rozwiązania przyniesie przyszłość? Może za kilka lat dostępność stanie się standardem, który całkowicie zmieni sposób, w jaki uczymy się online. Jedno jest pewne – inwestowanie w dostępność to inwestowanie w lepszy świat dla każdego z nas.